Στιγμιότυπα και εικόνες της νεοελληνικής μαθηματικής παιδείας την περίοδο της Τουρκοκρατίας

[nsmavrogiannis]

Από το ΠΕΚΕΣ Κρήτης

Oμιλία με εισηγητή τον Γιάννη Θωμαΐδη, Δρ. Μαθηματικών – τ. Σχολικό Σύμβουλο και θέμα
Στιγμιότυπα και εικόνες της νεοελληνικής μαθηματικής παιδείας
την περίοδο της Τουρκοκρατίας
που θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη 7 Απριλίου 2021, ώρα 7μ.μ.

Πληροφορίες εδω.

[kkala]

Είχα διαβάσει πριν από 40 περίπου χρόνια ένα βιβλίο (ίσως διδακτορικό) σχετικά με την πρόοδο των θετικών επιστημών κατά την Τουρκοκρατία. Δυστυχώς μου διαφεύγει το όνομα του συγγραφέα, ο οποίος ήταν Έλληνας που σπούδασε στη Ρουμανία. Θυμάμαι ότι ανάφερε τον Μεθόδιο Ανθρακίτη (1660-1736), που δίδαξε στην Ελλάδα τα τελευταία 28 χρόνια της ζωής του, μάλλον θεμελιώνοντας όλες τις θετικές επιστήμες. Το έργο του "οδος μαθηματική" περιλαμβάνει άλγεβρα, γεωμετρία, τριγωνομετρία, κλπ, και είναι το πρώτο βιβλίο μαθηματικών στη δημοτική (δημώδη) γλώσσα για να γίνεται κατανοητό.
Τα όσα λέει ο συγγραφέας για τα βιβλία των θετικών επιστημών (που περιλαμβάνουν και μαθηματικά) είναι πράγματι αξιοπρόσεκτα. Από τις αρχές του 1700 και εξής ο ρυθμός έκδόσεων αυξάνει εκθετικά έως και το 1821. Φαίνεται πως η επανάσταση δεν προαγγέλλεται μόνο από τις θεωρητικές επιστήμες.
Κάποια βιβλία εκτυπώνονται, κάποια όμως κυκλοφορούν χειρόγραφα (υποθέτω χρησιμοποιώντας το χέρι, όχι πολύγραφο). Από τα βιβλία στρονομίας, κάποια υποστηρίζουν το ηλιοκεντρικό σύστημα (του Γαλλιλαίου), άλλα το γεωκεντρικό (του Πτολεμαίου).
Υποθέτω ότι μεγάλο μέρος των παραπάνω στηρίζονται σε Ρουμάνικες πηγές, θα ήταν ενδιαφέρον να δούμε και άλλες συμπληρωματικές πληροφορίες για την μαθηματική παιδεία (από άλλες πηγές). Ο δρόμος ήταν πιο δύσκολος από ότι σήμερα φανταζόμαστε. Η ομιλία του Γιάννη Θωμαϊδη στην Κρήτη φαίνεται να εξυπηρετεί αυτό τον σκοπό, πιθανότατα παρέχοντας πολλά επί πλέον στοιχεία. Ίσως γνωματεύσει και στο θέμα της αμφισβήτησης του "κρυφού σχολιού" που άρχισε από τον Καμπούρογλου.

[Mihalis_Lambrou]

Είχα διαβάσει πριν από 40 περίπου χρόνια ένα βιβλίο (ίσως διδακτορικό) σχετικά με την πρόοδο των θετικών επιστημών κατά την Τουρκοκρατία. Δυστυχώς μου διαφεύγει το όνομα του συγγραφέα, ο οποίος ήταν Έλληνας που σπούδασε στη Ρουμανία.

Πρόκειται για τον Γιάννη Καρά (1934-2018). Το βιβλίο που αναφέρεσαι είναι το

ΟΙ ΦΥΣΙΚΕΣ ΘΕΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ 18ο ΑΙΩΝΑ

βλέπε

https://www.politeianet.gr/books/karas- ... iona-70425

έκτοτε όμως έγραψε πολλά ακόμα εμβριθέστατα βιβλία στο θέμα.

Λίγα λόγια για τον Γιάννη Καρά στο

https://www.tovima.gr/2018/04/30/cultur ... nis-karas/

Ο Γιάννης Καράς ήταν ο σκαπανεύς της Ιστορίας των Επιστημών επί Τουρκοκρατίας, με τεράστιο έργο. ΟΛΟΙ οι υπόλοιποι του τομέα είναι πνευματικά του τέκνα. Άνθρωπος με ήθος και ακτινοβολία. Είχα την τιμή να συνεργαστώ μαζί του, και για εμάς που μπροστά στο εκτόπισμά του ήμασταν μαθητούδια, ήταν ο "Μπάρμπα Γιάννης". Τον θυμάμαι και δακρύζω.

[kkala]

Ευχαριστώ θερμά για την πληροφόρηση, πράγματι ο συγγραφέας είναι ο Γιάννης Καράς. Δεν γνώριζα συνολικά το σπουδαίο ιστορικό του έργο. Το αναφερόμενο στην #2 βιβλίο του είναι πιθανότατα το "Οι θετικές επιστήμες στον Ελληνικό Χώρο (15ος-19ος αιώνας)" που εκδόθηκε το 1991 και άρα το διάβασα πριν 30 περίπου χρόνια (όχι 40). Θυμάμαι αμυδρά το εξώφυλλό του.
<https://www.politeianet.gr/books/978960 ... onas-70434>

[kkala]

Παρακολούθησα την ενδιαφέρουσα ομιλία από το διαδίκτυο, λίγες μέρες αφότου έγινε. Έγινε βέβαια αναφορά στον Γιάννη Καρά. Η ομιλία επικεντρώθηκε στην εξέλιξη των μαθηματικών εννοιών στο χώρο της Ελλάδας τους δύο τελευταίους αιώνες πριν την Επανάσταση. Όπως αναφέρθηκε και στα σχόλια, υπήρχαν ήδη Μαθηματικοί για διδασκαλία αμέσως μόλις δημιουργήθηκε το Ελληνικό Κράτος, κι αυτό δεν ήταν λίγο.
Μια άλλη ενδιαφέρουσα παρατήρηση είναι ότι ο σωστός όρος είναι ημίτονο της γωνίας ω (από το "ήμισυ χορδής διπλασίου τόξου", προφανώς συγκεκομμένα) και όχι sinus ω (). Το sinus ω άρχισε από παραδρομή στη ξένη βιβλιογραφία. Ο όρος "ημω" συναντάται (μέσα του 18ου αιώνα) σε σύγγραμμα μαθητή του Ανθρακίτη .